کلیسای “زور زور” یا کلیسای مریم مقدس نام کلیسایی است واقع در آذربایجان غربی، شهرستان ماکو و در ۱۲ کیلومتری شمال غرب قره کلیسا.
«محبت نیوز»- تاریخ بنای زور زور بین سال‌های ۱۳۴۲-۱۳۱۵ میلادی تخمین زده می‌شود و توسط اسقف اعظم کلیسای تادئوس مقدس، به نام زکریا از خاندان بزرگ و مالکین آن منطقه، ساخته شده و به صورت مدرسه تعلیمات دینی و فرهنگی و ادبی، زیر نظر اسقف هوانس یرزنگانسی که یکی از مشاهیر ادب و تعلیم و تربیت ارمنیان محسوب می‌شد او در سال ۱۳۴۱ میلادی مقیم این کلیسا بود و به این سبب او را زور زورتسی نیز می‌نامند.
اسقف هوانس زور زورتسی که از فارغ‌التحصیلان دیر گلازور بود مسئولیت مرکز علمی مسیحی “زور زور” را برعهده گرفت که سبب ارتقای چشمگیر کیفیت علمی این کلیسا شد کمی بعد مبشران سرشناس فرانسیس همچون فرا بونسیوز از اروپا به کمک وی شتافتند تا بتوانند موجبات توسعه مرکز را فراهم آورند در سال ۱۳۱۷ میلادی پس از استقرار میسیونرهای دومینیکن موفق شدند شش مرکز دینی دیگر در مناطق ارمنی نشین آذربایجان از جمله مراغه و تبریز تأسیس کنند.
بعد از فوت هوانس زور زورتسی در سال ۱۳۳۸ میلادی این مرکز رونق خود را از دست داد و با نقل مکان میسیونرهای دومینیکن به دیر کرنا در نخجوان دیگر نتوانست به کار خود ادامه دهد از این زمان زور زور تبدیل به یک مرکز مذهبی شد و تا اوایل قرن ۱۷ میلادی و اوج جنگ‌های ایران و عثمانی به فعالیت خود ادامه داد اما از آن پس متروکه‌ای از آن بر جای ماند.
این کلیسا صلیبی شکل است و ابعاد بیرونی و ارتفاع آن پس از تجزیه و تحلیل تناسبات پلان و انتقال آن بر نمای ساختمان ۱۲.۵۸ به دست آمده است این کلیسا همانند سایر کلیساهای ارمنی با پلانی از سنگ‌های تراشیده شده در حجم‌های مختلف ساخته شده است نمای کلیسا بسیار ساده است و فقط اطراف پنجره‌ها و نورگیرها با ستون‌های کاذبی که به قوس جناغی ختم می‌شوند تزیین شده است.
وزارت نیرو به منظور تأمین آب به دشت ماکو، پروژه سد مخزنی بارون را به تصویب رسانید و از سال ۱۳۶۶، عملیات ساختمانی آن شروع شد، کلیسا در همان نقطه‌ای قرار گرفته بود که دیواره حائل سد نیز می‌بایستی در آنجا برپا می‌شد و طبق نقشه‌های مصوب پس از اتمام آن و آبگیری دریاچه، کلیسای مزبور در دریاچه سد غرق می‌شد.
به علت عملیات خاک برداری تونل‌های انحرافی و یک رشته انفجارهای ساختمانی به بقیه کلیسا آسیب فراوانی وارد شد و به همین علت مدیریت اجرائی سازمان میراث فرهنگی کشور، با موافقت وزارت نیرو و همکاری شرکت‌های (مهاب قدس و پیماب) و سازمان آب و برق منطقه‌ای و همچنین توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و به همکاری متخصصین و معماران جمهوری ارمنستان در مدت ۲۵ روز با رعایت نکات علمی، سنگ به سنگ، لایه‌های دیواره چینی شماره‌گذاری، پیاده و به محل دیگری با ارتفاع حدود ۱۱۰ متر و به فاصله ۶۰۰ متری آن نقطه منتقل و بر روی یک بر آمدگی صخره‌ای از نو بنا شد.
کلیسای زور زور بعد قره کلیسا دومین کلیسایی است که توجه جهانی را به سوی خود جذب کرده است به طوری که سازمان یونسکو نام آن را در فهرست آثار جهانی جای داده است این کلیسا در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است همچنین روستای بارون نیز به طور جداگانه در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است همه ساله گردشگران و مسیحیانی که از مراسم قره کلیسا باز می گردند از این مکان تاریخی نیز دیدن می کنند.
- بیشتر بخوانید: کلیسای کانتور قزوین، کوچک‌ترین کلیسای ارتدکس ایران
- بیشتر بخوانید: تهیه فیلم مستند از قره کلیسا توسط شبکه تلویزیونی آرته فرانسه
